فیکسه کننده راکتیو چیست و چه کاربردهایی دارد؟

فیکسه کننده راکتیو معمولاً گروه واکنشی در مولکول های عامل تثبیت کننده هستند. گروه واکنش دهنده رایج در اینجا گروه اپوکسی است. این ماده تثبیت کننده رنگ، برخی از گروه ها را در مولکول های رنگ ترکیب می کند و پیوند کووالانسی تشکیل می دهد که به پایداری رنگ کمک می کند.

پس از رنگرزی و تثبیت رنگ راکتیو، اگرچه پیوند کووالانسی با الیاف ایجاد می کند، همیشه مقدار کمی رنگ ثابت نشده روی الیاف به خصوص در منافذ فیبر وجود خواهد داشت. علاوه بر این، در مرحله کاربرد، رنگ های موجود در الیاف نیز ممکن است پیوندها را بشکنند و به طور مداوم رنگ های ثابت نشده را تشکیل دهند.

در حالت مرطوب، این رنگ ها از فیبر خارج می شوند و باعث از بین رفتن رنگ و کاهش ثبات رنگ به خصوص برخی از منسوجات تیره رنگ می شوند. به همین دلیل در سال‌ های اخیر پس از رنگرزی با رنگ‌ های راکتیو یا پس از شستشوی کافی الیاف، یعنی تثبیت پس از رنگرزی، از برخی مواد ثابت ‌کننده برای درمان منسوجات استفاده می ‌کنند.عوامل فیکسه کننده رنگ راکتیو رایج به شرح زیر است:

(1) عامل تثبیت کننده از نوع رزین کاتیونی واکنش دهنده معمولاً با واکنش دی اتیلن تریامین، دی سیاندی آمید و اپی کلروهیدرین (معرفی گروه اپوکسی) تولید می شود. این ترکیب نه تنها می تواند ثبات رنگ های مستقیم و رنگ های اسیدی را بهبود بخشد بلکه باعث تغییر رنگ نیز نمی شود.

(2) عامل تثبیت کننده واکنشی پلی اتر، نوعی ماده ثابت کننده پلی اتر غیر یونی است که از واکنش پلی اتر و اپی کلروهیدرین تولید می شود. این عامل حلالیت خاصی در آب دارد و می تواند به خودی خود به ساختار شبکه ماکرومولکولی متصل شود و ترکیب با رنگ، ترکیبات مولکولی بزرگی را تشکیل می دهد. رنگ و الیاف به طور محکم با هم ترکیب می شوند و سپس ثبات مرطوب را بهبود می بخشند.

(3) عامل تثبیت کننده واکنشی چهارتایی، معمولاً محصول واکنش تری متیل آمین، دی اتیل انریامین و اپی کلروهیدرین است. معمولاً به عنوان ثابت کننده استفاده می شود، اما ثبات رنگ چندان خوب ندارد. با این حال به دلیل داشتن گروه کاتیونی و اتصال عرضی با فیبر، می تواند فیبر سلولزی را اصلاح کند. این یک راه موثر برای تحقق رنگرزی بدون نمک یا نمک اندک و بهبود میزان جذب رنگ است.

انواع فیکسه کننده راکتیو

فیکسه کننده راکتیو را می توان به دو دسته تقسیم کرد. مولکول ‌های نوع اول شامل گروه‌ های پیوند متقابل هستند که می ‌توانند با گروه‌ های قطبی مانند گروه‌های آمینه و کربوکسیل در رنگ‌ ها و الیاف واکنش داده و پیوندهای کووالانسی ایجاد کنند. پس از پخت در دمای بالا، گروه‌ های مختلف واکنش ‌دهنده در رزین پیوند متقاطع تشکیل داده و متراکم می‌ شوند. یک فیلم محافظ شبکه سه بعدی را روی سطح فیبر تشکیل می دهد و در نتیجه ثبات پردازش مرطوب را بهبود می بخشد.

دسته دوم پلی کاتیون ها با گروه های فعال در مولکول هستند که نه تنها می توانند با الیاف واکنش شیمیایی داده و پیوند کووالانسی ایجاد کنند، بلکه نمک های نامحلول را با آنیون های رنگی تشکیل می دهند که می تواند به طور قابل توجهی پایداری در پردازش مرطوب را بهبود بخشد و حاوی فرمالدئید نیست.

مزایای استفاده از فیکسه کننده راکتیو

• حفاظت از محیط زیست با کاهش آلودگی ها
• پس از اینکه عامل تثبیت کننده ثابت شد، باید بتواند انواع ثبات را بهبود بخشد، از جمله صابون زدن، مالش خشک، مالش مرطوب و پایداری و غیره.
• پس از ثابت شدن توسط عامل تثبیت کننده، تغییر رنگ باید کمتر باشد و سایه مواد رنگ شده تحت تأثیر قرار نمی گیرد که برای کنترل تولید راحت است.
• عامل تثبیت کننده باید ایمن و غیر سمی باشد و در طول نگهداری و استفاده مواد سمی یا مضر تولید نکند.