نیترات سدیم چیست و چه کاربرهایی دارد؟

نیترات سدیم (NaNO3) یک پودر سفید رنگ است که حلالیت بالای در آب دارد. این ترکیب شیمیایی غنی از نیتروژن است و در خانواده نمک ها طبقه بندی می شود. همچنین به نام‌های نیترات شیلی، نیتراتین یا نیتر سودا نیز شناخته می‌شود. این ترکیب غیر قابل اشتعال است. با این حال، یک عامل اکسید کننده قوی است و می تواند با بسیاری از ترکیبات قابل اشتعال به شدت واکنش دهد. نیترات سدیم با حرارت دادن در دمای بالاتر از 538 درجه سانتی گراد به صورت انفجاری تجزیه می شود.

نیترات سدیم با شستشو سنگ معدن به دست می آید، یعنی با عبور آب از سنگ معدن، نیترات سدیم را استخراج می کنند. از طرف دیگر، می توان آن را از واکنش هیدروکسید سدیم و اسید نیتریک یا به عنوان یک محصول مشترک از ساخت کاتالیزورهای فلزی تولید کرد.

موارد استفاده نیترات سدیم

نیترات سدیم برای انجام چندین واکنش مختلف در بسیاری از صنایع استفاده می شود. این ترکیب معمولاً در موارد زیر کاربرد دارد:

• در صنایع غذایی به عنوان نگهدارنده
• در صنعت کود به عنوان منبع نیتروژن
• به عنوان یک آفت کش
• در تصفیه فاضلاب برای کمک به رشد باکتری های مفید
• در تولید شیشه برای تولید شیشه های تقویت شده شیمیایی که در برابر خراش مقاوم تر هستند و استحکام بیشتری دارند.
• در صنعت داروسازی
• به عنوان تنظیم کننده pH و محصولات تصفیه آب
• در محصولات تصفیه سطح فلز
• در سیالات انتقال حرارت
• در چسب ها و درزگیرها
• در محصولات ضد یخ
• در مواد منفجره و بمب های دودزا
• در پیشران موشک جامد
• در سیالات هیدرولیک
• در سفالگری

فواید کاربردی نیترات سدیم

• این ترکیب بخش طبیعی هر رژیم غذایی است و در پزشکی نیز کاربرد دارد.
• مکمل های غذایی حاوی نیترات معدنی می توانند فشار خون را کاهش دهند.
• نیترات سدیم حاوی نیتروژن است که در رشد گیاهان مهم است. البته توجه داشته باشید که نیتروژن بیش از حد تولید میوه ها و گل ها را به تاخیر می اندازد و کمبود آن نیز می تواند منجر به رشد کم گیاهان شود. نیتروژن حاصل از کودهای نیترات سدیم بلافاصله در دسترس ریشه گیاهان قرار می‌گیرد.
• با نیترات ها می توان عمر گوشت ها را طولانی تر کرد و آنها را عاری از میکروب ها نگه داشت.

منابع حاوی نیترات سدیم بالا

• تمام گوشت های صورتی که از شرکت های مواد غذایی تهیه می شوند مانند بیکن، ژامبون، سالامی، گوشت مرغ و غیره.
• سبزیجات و میوه ها؛ به دلیل اینکه نیتروژن در خاک به نیترات سدیم تبدیل می شود و جذب گیاه می شود
• گیاهان نیترات سدیم را از خاک در مقادیر مختلف جذب می کنند. سبزیجاتی که سطوح بالایی از نیترات سدیم دارند شامل اسفناج، تربچه، کاهو، کرفس، هویج، کلم، چغندر و غیره.
• ماهی دودی.
• آب آشامیدنی کنترل نشده.
• غذاهای دارای مواد نگهدانده (برای نگهداری غذا از نیترات سدیم  جهت افزایش طول عمر مفید و همچنین برای جلوگیری از فساد زودرس ناشی از رشد باکتری ها استفاده می‌کنند).

اثرات منفی نیترات سدیم برای سلامتی

فرض بر این است که نیترات سدیم با آسیب به عروق (سخت و باریک شدن شریان ها) موجب بروز بیماری های قلبی و عروقی شود و همچنین با تاثیر بر متابولیسم قند در بدن احتمال ابتلا به بیماری دیابت را افزایش دهد.

اگر این ماده شیمیایی به مقدار زیاد مصرف شود برای سلامتی خطرناک است زیرا با اسید معده و سایر مواد شیمیایی موجود در معده واکنش نشان می دهد و نیتروزامین تولید می کند که باعث سرطان می‌شود.

کودکان و زنان باردار باید از این مواد شیمیایی اجتناب کنند زیرا عوارض جانبی آن می تواند برای رشد کودکان و نوزاد خطرناک باشد.

این ترکیب با بروز سرطان روده بزرگ و سایر بیماری ها مانند سرطان خون، لنفوم غیر هوچکین، بیماری قلبی، سرطان تخمدان، مری، معده، پانکراس و سرطان تیفوئید در ارتباط است.

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) دستور داده است که مصرف روزانه نیترات سدیم نباید بیش از 3.7 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن باشد، برای مثال، فردی با وزن 150 پوند (68 کیلوگرم) نباید بیش از 0.25 گرم نیترات سدیم در روز مصرف کند. همانطور که می دانیم اندازه گیری مقدار این مواد نگهدارنده سخت است زیرا در برچسب برخی مواد غذایی ذکر نشده است.

چگونه از عوارض نیترات سدیم در امان باشیم؟

مقدار گوشت فرآوری شده را در رژیم غذایی خود محدود کنید. همچنین می تواند به شما در جلوگیری از خطر فشارخون کمک کند.

خوردن مواد غذایی ارگانیک راه خوبی برای جلوگیری از مصرف بیش از حد نیترات است، زیرا مواد غذایی ارگانیک با کودهای نیتروژن دار مصنوعی رشد نمی‌کنند.